Een samenleving op het verkeerde spoor?

Een samenleving op het verkeerde spoor?

06 augustus 2020

Soms denk ik dat we met onze samenleving echt op het verkeerde spoor zitten. De manier waarop de overheid omgaat met bepaalde aspecten van de coronacrisis zijn daar een uiting van. En eigenlijk is het simpel. En van alle tijden.

Bijna doorlopend noteer ik de spanning die bestaat tussen enerzijds mensen die hun gezond verstand gebruiken en de controle op mensen die dat niet doen. Wat doet een overheid dan? Iedereen controleren, ook zij die hun gezond verstand gebruiken. Dat geldt in organisaties ook. Omdat sommigen zich niet aan de regels houden, wordt dan iedereen verdacht en dus gecontroleerd. Omdat enkelen sjoemelen met geld, worden alle banken in zware controleprocessen opgesloten.

En weet je wat? Die zware controles houden die sjoemelaars niet tegen. Je zal altijd wel een Enron, een Lehman Brothers, een Dieselgate, ā€¦ tegenkomen. Ze vinden altijd wel een achterdeur. Juist omdat het sjoemelaars zijn. Wat blijft over? Overdadige controle van wie die controle eigenlijk niet hoeft. Dat hoor ik bijvoorbeeld ook zeggen in het onderwijs. Inspecteurs lopen in scholen met gefronste wenkbrauwen en een vergrootglas rond om de uitzonderingen op heterdaad te betrappen. Die lukken er geregeld in om de dans te ontspringen, daar zijn ze sluw genoeg voor. Maar het resultaat is wel dat iedereen pakken papier in dikke mappen klaar moet houden om aan te kunnen tonen dat ze ā€˜in orde zijnā€™. Alsof dat een goede leerkracht maakt.

ā€œZware controles houden die sjoemelaars niet tegenā€

Net zo in de zorg. Natuurlijk is er controle nodig, de zorg is voor een patiĆ«nt te essentieel om met de losse pols georganiseerd te zijn. Maar de controlesystemen zijn nu zo buitenissig dat ze vooral treffen wie die overdaad niet behoeft. Dat heeft nefaste gevolgen. Het tast immers de intrinsieke motivatie aan van wie in de zorg werkzaam is en die is net in die sector uiterst belangrijk. Omdat ze staat voor betrokkenheid en engagement voor wie het er uiteindelijk allemaal draait: de patiĆ«nt. En ā€“ en nu komen we bij het punt dat ik wil maken ā€“ de permanente controles worden door bijvoorbeeld artsen en verpleegkundigen vaak aangevoeld als een gebrek aan vertrouwen.

Dat is dus waar volgens mij onze samenleving naar snakt, naar vertrouwen. Naar een gezonder evenwicht, tussen ā€œvertrouwenā€ en ā€œcontroleā€. Geen blind vertrouwen, dus, maar toch vertrouwen. Vertrouwen in het intrinsiek positieve van de meeste mensen. Mensen die dat vertrouwen ook dubbel en dik verdienen. Vertrouwen krijgen betekent ook verantwoordelijkheid nemen en dragen. Vertrouwen is zoals respect: je krijgt het pas, als je het ook zelf geeft. Dit hebben we hier goed gemerkt tijdens de crisisfase van de covid-19 epidemie: als je vertrouwen geeft aan je experts, wordt dit ook niet geschaad. Vertrouwen is geenszins vrijblijvend. Maar mensen moeten tenminste de kans krijgen te tonen dat ze dat vertrouwen waard zijn. En wie het vertrouwen schaadt, verdient die strenge controle dan ook.

Controle vaker inruilen voor vertrouwen

Al altijd is vertrouwen een essentiƫle bouwsteen van de samenleving. Terwijl ik steeds vaker het gevoel heb dat er net een toenemend wantrouwen is tegenover alles en iedereen. Zelf wil ik daar niet aan meedoen. En ik stel voor dat de overheden zowel in normale- als in coronatijd het overwegend ingezette controle-instrument opnieuw vaker zouden inruilen voor vertrouwen. Een nieuw evenwicht. Controleren en streng bestraffen wie dat wƩl nodig heeft. En de anderen geƫngageerd hun gang laat gaan. In vertrouwen.
 

Elk blogbericht op ā€˜UZ Brussel blogtā€™ weerspiegelt enkel de mening van de respectievelijke auteur.

Prof. dr. Marc Noppen Prof. dr. Marc Noppen
Prof. dr. Marc Noppen
CEO UZ Brussel
Prof. dr. Marc Noppen is sinds 2006 CEO van het UZ Brussel. Marc is pneumoloog en behaalde zijn doctoraat aan de VUB in 1996. Hij volgde uiteenlopende bijkomende opleidingen waaronder Farmaco-Economie en Ziekenhuismanagement en is gastprofessor aan verscheidene buitenlandse instellingen. Twittert als @MarcNoppen.

Respect zit verweven in het DNA van het UZ Brussel. Daarom staat respect ook centraal bij het reageren op nieuws- of blogberichten. We kennen graag uw graag mening en staan open voor suggesties of vragen, maar vragen wel om een aantal simpele regels in acht te nemen. Alleen reacties die de regels respecteren, worden goedgekeurd en gepubliceerd.