Hoe komt het toch dat overgewicht zo’n probleem blijft?

Hoe komt het toch dat overgewicht zo’n probleem blijft?

19 april 2021

Je kan het je afvragen: steeds meer mensen zijn zich bewust van het grote belang van evenwichtige voeding en toch blijft overgewicht als een welvaartsziekte toenemen. Hoe komt dat? Weten we ondertussen nog altijd niet beter?

Al meerdere jaren worden campagnes georganiseerd rond gezonde voeding. Tegelijk stel ik vast dat er ook een ‘Meatball Day’, een ‘Chocolate Caramel Day’ en een ‘Nougat Day’ bestaat. Het is niet evident om tegenwicht te bieden aan de talrijke en doorlopende communicatieve aansporing om ongezonde dingen te eten. Het internet, dat voor velen tot een gewone informatiebron is uitgegroeid, is natuurlijk een vat vol tegengestelde informatie. Wie argumenten zoekt om niet op een evenwichtig voedingspatroon te letten, zal die daar ook wel vinden. Daar gaan sommigen dan met smaak op in omdat het lekker is. Niettemin zien velen het belang in van gezonde voeding. Daarnaar leven is een ander paar mouwen. Weten dat iets beter is, leidt immers niet automatisch tot ander gedrag. Zoetigheden eten of ’s avonds laat nog iets knabbelen bijvoorbeeld is aangeleerd en zit vervolgens in ons gedrag ingebakken. Gedragsverandering is moeilijk en vereist een grote persoonlijke motivatie. Het is echter niet zonder risico.

Nood aan minder hamburgerzin

Terwijl in de oorsprong voeding nodig is om te overleven, is het geëvolueerd naar iets dat vaak geassocieerd wordt met sociaal plezier. Daardoor wordt soms het belang van de voedingswaarde uit het oog verloren. Meer nog, soms is er gewoon geen voedingsnut meer. Sommige kookprogramma’s op tv besteden ook aandacht aan gezond kokkerellen, maar nog veel meer andere maken van eten klaarmaken en nuttigen vooral een feest voor de smaakpapillen. Dat hoeft op zich geen probleem te zijn, als het aspect van de voedingswaarde maar niet helemaal wegsmelt.

Ongezonde voeding – ik denk bijvoorbeeld aan de hamburgers die in fastfoodrestaurants worden geserveerd – creëert daarenboven al snel een gevoel van verzadiging, het voelt als een volle maaltijd. Dat is het qua voedingswaarde natuurlijk helemaal niet, integendeel. Een enkele burger kan geen kwaad, het is het teveel dat voor een probleem zorgt. Op dat terrein is wat minder hamburgerzin nodig.

Ongezond eten is goedkoper

Deze voeding is vandaag daarnaast ook goedkoper dan gezonde voeding. Het krijgt daardoor vaak de voorkeur van wie veel honger heeft en weinig geld. Daardoor dreigen erg kwetsbare mensen ook nog met meer gevolgen van ongezonde voeding geconfronteerd te worden en riskeren ze in een vicieuze cirkel terecht te komen. Misschien kunnen ze zich immers ook de nodige zorg niet veroorloven die kan voortvloeien uit het overgewicht.

De verleiding via de massamedia om ongezond te eten is groot, en ook het aanbod van de grootwarenhuizen speelt hierop in. In toenemende mate doen sommige supermarkten inspanningen om ook het gamma gezonde voedingsmiddelen meer in de kijker te zetten, maar in verhouding tot andere voeding blijft het beperkt. Als commerciële bedrijven bieden ze uiteraard aan wat de klanten willen en zolang die veel chips en snoep vragen zullen die er ook in grote aantallen uitgestald worden.

Taks op ongezonde voeding?

De consequentie van te veel ongezond eten is overgewicht en dat is daarmee één van die ongezonde levenswijzen die mee zorgen voor de medische problemen van velen. Dit kost levenskwaliteit aan het individu en slorpt financiële middelen op van de sociale zekerheid die anders voor onvermijdelijke medische problemen zouden kunnen worden gebruikt. Dat maakt overgewicht meteen mee de verantwoordelijkheid van onze overheid.

Die overheid tracht er wat aan te doen. Zo organiseert ze campagnes en ondersteunt ze organisaties die voor gezonde voeding pleiten. Geregeld klinkt de roep van experts om de verkoop van te vette en te suikerhoudende producten via een zogenoemde ‘gezondheidstaks’ te hinderen. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pleit ervoor. Dat zou dan best op een Europees niveau gebeuren zoniet wordt grensshoppen gestimuleerd. En natuurlijk zou de opbrengst geherinvesteerd moeten worden in het verbeteren van de gezondheid. Het is belangrijk dat tegelijk de gezonde voeding betaalbaarder wordt want anders straf je er vooral de al kwetsbaren mee. Complexe materie die wellicht verklaart waarom zo’n taks er nog steeds niet is.

Misschien kampt gezonde voeding ook nog wel met een perceptieprobleem. De tijd dat gezond eten samenviel met macrobiotiek en je in het macrobiotisch restaurant een kwak onsmakelijk uitziende pap op je bord kreeg, is al lang voorbij. Vandaag zijn er talrijke gezonde alternatieven die bijzonder lekker zijn. Doorgaans bied ik thuis bezoekers naast chips en hapjes (voor wie dat toch liever wil) groene jonge sojabonen aan, uit de Japanse keuken, lekker, betaalbaar en gezond. Die heten Edamame en met zo’n naam heb je ook al meteen een leuk gespreksonderwerp.

Vroeg geleerd, is …

Gezond eten is iets dat van kleinsaf wordt aan- of afgeleerd en daar speelt iedereen die het kind in zijn groei beïnvloedt dus een grote (voorbeeld)rol in. Idealiter wordt het gewoon bevonden, en niet meer als alternatief aanzien. Het voorkomt dat gewicht verliezen gepaard moet gaan met extreme diëten, het beroep doen op een extreme chirurgische ingreep (zoals een maagverkleining) of het nemen van medicatie of voedingssupplementen. Die laatste zijn voor het merendeel overbodig, al kunnen ze nuttig zijn bij extreme tekorten. Gezond zijn de extreme diëten niet, want wanneer slank zijn een obsessie wordt, ontstaat een nieuw probleem. Overgewicht moet waar mogelijk voorkomen worden maar ondervoeding en ondergewicht evenzeer.

Het gaat daarbij om de gezondheid en niet om het beantwoorden van de zogenaamde ideale lichaamsmaten. We moeten net niet streven om eruit te zien hoe anderen dat willen en we moeten ophouden een uiterlijk voor te schrijven. Lichamelijke ideaalbeelden leiden enkel tot nog meer lijden.

Het is essentieel om zowel overvoeding als ondervoeding tijdig te detecteren om daar dan met begrip mee om te gaan.


Elk blogbericht op ‘UZ Brussel blogt’ weerspiegelt enkel de mening van de respectievelijke auteur.

Ilse  Loodts Ilse  Loodts
Ilse Loodts
Hoofddiëtiste in het UZ Brussel

Respect zit verweven in het DNA van het UZ Brussel. Daarom staat respect ook centraal bij het reageren op nieuws- of blogberichten. We kennen graag uw graag mening en staan open voor suggesties of vragen, maar vragen wel om een aantal simpele regels in acht te nemen. Alleen reacties die de regels respecteren, worden goedgekeurd en gepubliceerd.