Zorgverleners vragen geen applaus, wel respect

Vanochtend vond in het UZ Brussel een persconferentie plaats over agressie tegen zorgverleners, georganiseerd door Vias institute en in aanwezigheid van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. Een reactie op de gebeurtenissen van vorige week, zou je denken, maar de conferentie was al lang gepland. Dat er zich intussen nieuwe feiten van agressie voordeden, onderstreept pijnlijk hoe actueel dit thema blijft.

Golven van verontwaardiging

Wat vorige week gebeurde in het Sint-Pietersziekenhuis, lokte grote publieke verontwaardiging uit. Maar hoe oprecht verontwaardiging ook is, na een tijdje ebt ze weg. Zonder actie verandert er niets en is het helaas wachten op het volgende incident…

Terwijl media stilaan weer focussen op andere onderwerpen, blijven medewerkers in de zorg achter met angst, frustratie en een gevoel van onrecht – in het Sint-Pietersziekenhuis, maar evengoed in andere instellingen.

Onder de huid

Ook bij ons op de vloer zie en voel ik hoe dit soort gebeurtenissen onder de huid van mensen kruipen. Een collega spoedverpleegkundige verwoordde dat recent nog zeer treffend in een open brief op Facebook gericht aan de politiek, recht uit het hart.

Ik vind het mijn plicht als gedelegeerd bestuurder om die boodschap te versterken. De verontwaardiging mag niet opnieuw wegebben zonder gevolg. 

Wat kunnen en moeten we dan doen?

Als kind van een huis dat staat voor tolerantie, inclusiviteit en openheid wil ik me hoeden voor snelle conclusies en veralgemeningen. Eenvoudige verklaringen en vlotte slogans scoren goed, maar helpen ons in dit geval niet vooruit. Integendeel.  

Het gaat om een complex probleem waar veel factoren een rol in spelen.

Daarom moeten we tegelijk op meerdere fronten werken en de handen in elkaar slaan: de zorgsector zelf, beleidsmakers, bedrijven, media, én uiteraard ook de patiënten en burgers. 

Menselijk gezicht

Om te beginnen zou agressie tegen zorgverleners er nooit mogen zijn. Preventie moet dus centraal staan in elk actieplan – voorkomen is altijd beter dan genezen. 

Waar kunnen preventieve acties op focussen? Bijvoorbeeld op het belang van respectvolle omgang met zorg- en hulpverleners. Elk jaar voeren we campagnes over medische thema’s: correct antibioticagebruik, het belang van vaccinatie, enzovoort. Maar moeten we het ook niet hebben over de mens achter de zorg? Als die verdwijnt, is van zorg geen sprake meer… 

Campagnes zijn trouwens niet enkel een taak van de overheid. De zorgsector en bedrijven moeten mee op de kar springen. En als individu maak je elke dag het verschil met je houding en gedrag. 

En de media? Die hebben een sleutelrol. 

Opvallende feiten, negatief of positief, halen het nieuws. De steekpartij in het Sint-Pietersziekenhuis is daar een voorbeeld van. Net als het avondlijke applaus voor zorgverleners tijdens de coronapandemie. 

Er is ook ruimte nodig voor minder spectaculaire verhalen: over respectvolle interacties tussen patiënt en zorgverlener, democratie, inclusie... Ze hebben misschien minder “nieuwswaarde”, maatschappelijke waarde hebben ze te over.

Cultuur van openheid

Zal preventie alles oplossen? Helaas niet, hoeveel middelen we ook inzetten. 

Er is ook een nultolerantiebeleid nodig voor plegers van agressie, dat steunt op snelle, kordate en correcte sancties.
Er is ook gerichte ondersteuning nodig voor medewerkers in de zorg. Inhoudelijk, via opleidingen, richtlijnen en peer-to-peer training. Fysiek, met veiligheidspersoneel en technologische tools. En mentaal, via een cultuur van openheid waarin twijfels en angsten bespreekbaar zijn. 

Wie toch slachtoffer wordt van agressie, mag zich ook nooit zorgen hoeven te maken over de kosten van herstel: rechtsbijstand en psychologische begeleiding moeten gratis zijn.

Doortastende aanpak 

Bovenal is er een mentaliteitswijziging nodig. Agressie verdient meer dan tijdelijke verontwaardiging.

Dit probleem vraagt een doortastende aanpak, met meer onderzoek zoals dat van het Vias institute, structureel en grootschalig. Alleen zo kunnen we het probleem echt begrijpen en gericht bestrijden.

Moet de aanpak van agressie in Brussel bijvoorbeeld verschillen van die in de Ardennen of aan de kust? Dat lijkt logisch, maar we hebben inzichten nodig gebaseerd op data, niet op intuïtie. Hoe beter we begrijpen wat er gebeurt, hoe gerichter we kunnenhandelen. Data saves lives.

Het is een stevige lijst van acties en ambities. Sommige zijn haalbaar op korte termijn, andere zullen meer tijd en inspanning vragen. Maar wat telt, is dat we eraan beginnen. Zodat zorgverleners niet wéér alleen achterblijven als de verontwaardiging is gaan liggen. 

Mark De Ridder
CEO UZ Brussel