Melanoom is de meest agressieve huidkanker met tot voor kort altijd een fatale afloop wanneer de kanker zich verspreidt in het lichaam. Onderzoekers van het UZ Brussel onder leiding van prof. dr. Bart Neyns volgden tussen 2010 en 2022 bijna 300 patiënten met uitgezaaid melanoom die met immunotherapie werden behandeld. Vanaf 5 jaar na de start van hun behandeling werd bij 25% van de patiënten, de kans op herval haast verwaarloosbaar klein. Zelfs kleiner dan de kleine kans op diagnose van een nieuwe, andere tumor. Het team stelde de resultaten van dit onderzoek vorige week voor op het congres van de European Society for Medical Oncology (ESMO) in Parijs.

Ongeveer 8% van alle huidkankers zijn melanomen. Het is de meest agressieve vorm van huidkanker en was tot voor kort ook altijd fataal als de kanker uitzaait in het lichaam.

Sinds mei 2010 is voor dit type kanker een behandeling via immunotherapie beschikbaar in België. Bij immunotherapie wordt het afweersysteem van de patiënten zelf gebruikt om kankercellen op te ruimen. Onderzoekers van het UZ Brussel startten toen een observationele studie om de uitkomst van patiënten met immunotherapie op te volgen. Het gaat om 292 patiënten, waaronder 139 mannen en 153 vrouwen. De mediane leeftijd bij de start van de behandeling was 56 jaar, met een spreiding tussen 24 en 93 jaar voor de jongste en respectievelijke oudste patiënte. De mediane duur van behandeling was 45 weken met een spreiding tussen de 3 en 528 weken.

Tussen mei 2010 en maart 2022 werden zij behandeld met immunotherapie op basis van een “anti-PD-1 antilichaam”. Dat is een grote eiwitstructuur die zich hecht aan de oppervlakte van de afweercellen en hen zo in staat stelt de kankercellen op te ruimen.

25% van de melanoompatiënten met uitzaaiingen was na 5 jaar genezen.

Het onderzoek toonde aan dat de kans om 5 jaar na start van de behandeling genezen te zijn en te blijven ongeveer 25% bedroeg. Bij 35% van de behandelde patiënten met uitzaaiingen werd de immunotherapie gestopt na verdwijnen van de uitzaaiingen op de scan onderzoeken of omwille van onaanvaardbare nevenwerkingen. Enkel bij herval werd de behandeling hervat.

Het hoogste risico op een slechte evolutie van het uitgezaaide melanoom bestond in de eerste 6 maanden na de behandeling. Een slechte evolutie wil zeggen dat bestaande uitzaaiingen in volume toenemen en/of er zich nieuwe uitzaaiingen gaan vormen. Daarna nam het risico gestaag af met een nagenoeg verwaarloosbaar risico op slechte evolutie vanaf 5 jaar na de start van de therapie.

Prof. dr. Bart Neyns, diensthoofd Medische oncologie van het UZ Brussel: “Dit ligt in lijn met de resultaten uit eerdere studies uitgevoerd door de farmaceutische industrie. De patiënten die we in deze studie onderzochten werden niet behandeld in dergelijke studies en bevestigen dat de resultaten ook standhouden buiten de experimentele context. Sommige melanoompatiënten met uitzaaiingen werden intussen al meer dan 10 jaar opgevolgd, met blijvende positieve resultaten.”

Nauwkeurige en tijdige opsporing van uitzaaiingen.

Het onderzoek bestudeerde eveneens het voorkomen van nieuwe tumoren van de huid (verschillend van het melanoom waarvoor de patiënt behandeld werd) of andere delen van het lichaam. Bij 17 patiënten werd een totaal van 22 nieuwe tumoren vastgesteld tijdens hun opvolging. De meerderheid (13) van deze tumoren waren huidtumoren die allemaal tijdig werden gediagnosticeerd en behandeld, 9 waren niet-huidtumoren (waaronder tumoren van de blaas, borst, prostaat en long). Het was slechts vanaf het tweede jaar van opvolging dat deze zich voordeden.

Prof. dr. Bart Neyns: “Hoewel het gaat om zeer kleine aantallen is dit een belangrijke vaststelling: een nieuwe tumor is niet noodzakelijk een herval van het melanoom. Vijf jaar na de start van de immunotherapie is de kans dat deze patiënten een andere tumor ontwikkelen groter dan het mogelijke herval van melanoom. Dit bevestigt de genezingskansen die immunotherapie kan bieden bij ongeveer één op vier patiënten met gevorderd melanoom met uitzaaiingen… Maar het confronteert ons ook met het feit dat de overlevers van wat ooit een fatale kanker was, na genezing opnieuw gezondheidsrisico’s lopen zoals andere mensen zonder hun voorgeschiedenis die ook lopen.”

Lees verder onder de foto.

Onderzoek naar immunotherapie voor melanoom gaat voort aan het UZ Brussel en wordt gesteund door het Paul De Knop Fonds voor immunotherapie.

Prof. dr. Neyns: Het onderzoek loopt verder, niet enkel naar de lange termijn uitkomsten van deze eerste groep van immunotherapie melanoom overlevenden, maar ook naar nieuwere vormen van immunotherapie die we nodig hebben voor de drie op vier patiënten waarvoor de huidige behandeling nog steeds ontoereikend is. Hoopgevend is dat we in deze studies er in slagen om met experimentele therapie nog bijkomend bij sommige patiënten een goed uitkomst van hun ziekte te bereiken. Er zal echter nog veel onderzoekswerk nodig zijn voor we iedereen een uitzicht op genezing kunnen bieden.”

Meer info over het Paul De Knop Fonds